" الردُّ بعــدم النظــير" دراسـة تأصيليـة صرفيـة إعداد/ د/ محمد أبو الحسن عبد السميع أحمد مدرس اللغويات بکلية اللغة العربية بأسيوط البريد الإلکتروني: mohamedabouelhassan.47@azhar.edu.eg

نوع المستند : المقالة الأصلية

المستخلص

الملخص.
     احتکم النحاة في رد بعض الأبنية والأوزان الصرفية إلى عدم النظير، وهو من أدلة النفي، ومن أصول الاستدلال النحوي والصرفي التي اعتمدها النحاة في تحليلاتهم، هذا الأصل الذي يضم في طياته استعمال الدليل فإن لم يقم الدليل ولم يوجد النظير فإنک تحکم بعدم النظير، وقد بدأت حديثي بمقدمة شرحت فيها أهمية الموضوع وأسباب اختياره والمنهج الذي سرت عليه في البحث، ثم تمهيد تحدثت فيه عن مفهوم(عدم النظير)، وموقف القدماء والمحدثين منه، ومبحثين، أحدهما: عن أثر انعدام النظير في بيان أصول المشتقات، والآخر: انعدام النظير وأثره في الحکم بأصالة حرف أو زيادته، ثم الخاتمة وذکرت فيها أهم النتائج التي توصلت إليها.
Abstract
The grammarians resorted to the response of some morphological structures and weights to non-parallel, which is one of the evidence of negation, and one of the principles of grammatical and morphological inference that the grammarians adopted in a faint voice in their analyzes. I started my talk with an introduction in which I explained the importance of the subject, the reasons for choosing it, and the approach I followed in the research, then an introduction in which I talked about the concept of (unparalleled), and the position of the ancients and moderns on it, and two topics, one of them: about derivation and its effect on responding to non-parallel, and the other: about judging with originality. A letter or its increase and the response to the opposite, then the conclusion and mentioned the most important results that I reached. And God I ask success and payment that all the beautiful guarantor

الكلمات الرئيسية


  • أولا: المراجع باللغة العربية

    ثبت المصادر والمراجع

    • أولا: القرآن الکريم.
    • ثانيا: السنة النبوية.
    • ثالثا: المطبوعات.
    • الإبانة في اللغة العربية لسَلَمة بن مُسْلِم العَوْتبي الصُحاري، تحقيق: د. عبد الکريم خليفة - د. نصرت عبد الرحمن، وآخرين، وزارة التراث القومي والثقافة - مسقط - سلطنة عمان، الطبعة: الأولى، 1420 هـ - 1999 م .
    • ابن جني النحوي، تأليف: د. فاضل السامرائي، (أصل الکتاب رسالة ماجستير) مطبعة دار النذير- ببغداد، 1969م .
    • أبنية الأسماء والأفعال والمصادر، لابن القطاع الصقلي، تحقيق ودراسة: اد. أحمد محمد عبد الديم، دار الکتب والوثائق القومية- القاهرة، 1999م .
    • ارتشاف الضرب من کلام العرب لأبي حيان، تحقيق وشرح: د. رجب عثمان محمد، ومراجعة: د. رمضان عبد التواب، مکتبة الخانجي- بالقاهرة، الطبعة: الأولى، 1418هـ 1998 م.
    • وارتقاء السِّيَادَة في علم أصول النحو لأبي بکر الشاوي، تحقيق: د. عبد الرازق عبد الرحمن السعدي، دار الأنباري للطباعة والنشر- العراق– الرمادي، الطبعة: الأولى، 1411ه، 1990م.
    • أساس البلاغة للزمخشري، تحقيق: محمد باسل عيون السود، دار الکتب العلمية، بيروت – لبنان، الطبعة: الأولى، 1419هـ - 1998م .
    • أسرار البلاغة لعبد القاهر الجرجاني، قرأه وعلق عليه : محمود محمد شاکر، مطبعة المدني - القاهرة ، دار المدني بجدة.
    • أسرار العربية للأنباري، دار الأرقم بن أبي الأرقم، الطبعة: الأولى، 1420هـ- 1999م .
    • الأصول، لتمام حسان، القاهرة، علم الکتاب، (د،ط)2000م .
    • الأصول في النحو لابن السراج، تحقيق: عبد الحسين الفتلي، مؤسسة الرسالة، لبنان – بيروت، الطبعة: الثالثة، 1417هـ 1996م .
    • أصول النحو دراسة في فکر الأنباري، تأليف: د. محمد سالم صالح، مطبعة دار السلام للطباعة النشر والتوزيع والترجمة، الطبعة: الأولى، 1427ه، 2006م.
    • أصول النحو العربي، تأليف: د. محمد خير الحلواني، الأطلسي، مطبعة إفريقيا الشرق، الدار البيضاء.
    • أصول النحو1، کود المادة: GARB5353، ( ماجستير)، تأليف: مناهج جامعة المدينة العالمية، جامعة المدينة العالمية .
    • اعتراض النحويين للدليل العقلي، تأليف: د. محمد بن عبدالله السبيهين، جامعة الإمام محمد بن سعود الإسلامية، المملکة العربية السعودية- الرياض، 1426ه،2005م. 
    • الإغراب في جدل الإعراب ولمع الأدلة في أصول النحو(رسالتان)، للأنباري(ت 577هـ)، قدم لهما وعني بتحقيقهما سعيد الأفغاني، مطبعة الجامعة السورية، 1377هـ – 1957م .
    • ألفية ابن مالک، الناشر: دار التعاون .
    • الاقتراح في أصول النحو للسيوطي، ضبطه وعلق عليه:عبد الحکيم عطية، راجعه وقدم له:علاء الدين عطية، الناشر: دار البيروتي، دمشق، الطبعة: الثانية،1427هـ، 2006م
    • الإنصاف في مسائل الخلاف بين النحويين: البصريين والکوفيين لأبي البرکات الأنباري, المکتبة العصرية، الطبعة: الأولى، 1424هـ- 2003م .
    • الإيضاح في شرح المفصل لابن الحاجب، تحقيق: أد. إبراهيم محمد عبدالله, دار سعد الدين, للطباعة والنشر والتوزيع، الطبعة: الأولى، 1425هـ 2005 م .
    • إيضاح الوقف والابتداء، لابن الأنباري، تحقيق: محيي الدين عبد الرحمن رمضان، مطبوعات مجمع اللغة العربية – دمشق، 1390ه، 1971م .
    • تاج العروس للزبيدي، تحقيق: مجموعة من المحققين، دار الهداية.
    • التبيين عن مذاهب النحويين للعکبري، تحقيق: د. عبد الرحمن العثيمين، دار الغرب الإسلامي، الطبعة: الأولى، 1406ه، 1986 .
    • تحصيل عين الذهب من معدن جواهر الأدب في علم مجازات العرب للأعلم الشنتمري، حققه وعلق عليه: د. زهير عبد المحسن سلطان، مؤسسة الرسالة، الطبعة: الثانية، 1415ه، 1994م.
    • تداخل الأصول اللغوية وأثره في بناء المعجم، تأليف: عبد الرزاق بن فراج الصاعدي، عمادة البحث العلمي، الجامعة الإسلامية بالمدينة المنورة، المملکة العربية السعودية، الطبعة: الأولى، 1422هـ/2002م .
    • التذييل والتکميل في شرح کتاب التسهيل لأبي حيان، تحقيق: أد. حسن هنداوي، دار القلم دمشق.
    • التعريفات للجرجاني، ضبطه وصححه جماعة من العلماء بإشراف الناشر، دار الکتب العلمية، بيروت – لبنان، الطبعة: الأولى، 1403هـ -1983م .
    • التعليقة على کتاب سيبويه، لأبي علي الفارسي، تحقيق: د. عوض بن حمد القوزي، الطبعة: الأولى، 1410ه، 1990م .
    • التکملة والذيل والصلة لکتاب تاج اللغة وصحاح العربية للصغاني، تحقيق: عبد العليم الضحاوي، وآخرين، وراجعه: عبد الحميد حسن، وآخرين، مطبعة دار الکتب- القاهرة، 1391ه،1970م.
    • تمهيد القواعد بشرح تسهيل الفوائد لناظر الجيش، دراسة وتحقيق أ. د: علي محمد فاخر، وآخرين، دار السلام للطباعة والنشر والتوزيع والترجمة، القاهرة - جمهورية مصر العربية، الطبعة: الأولى، 1428 هـ.
    • تهذيب اللغة، للأزهري، تحقيق: محمد عوض مرعب، دار إحياء التراث العربي – بيروت، الطبعة: الأولى، 2001م .
    • جمهرة اللغة لابن دريد، تحقيق: رمزي منير بعلبکي، دار العلم للملايين – بيروت، الطبعة: الأولى، 1987م .
    • الحجة للقراء السبعة، لأبي علي الفارسي، تحقيق: بدر الدين قهوجي - بشير جويجابي، راجعه ودققه: عبد العزيز رباح - أحمد يوسف الدقاق، دار المأمون للتراث - دمشق / بيروت، الطبعة: الثانية، 1413 هـ - 1993م .
    • الخصائص لابن جني، الهيئة المصرية العامة للکتاب الطبعة: الرابعة د.ت .
    • ديوان الأعشي شرحه وقدم له: مهدي محمد ناصر الدين، دار الکتب العلمية، بيروت، الطبعة: الأولى, 1407هـ 1987م .
    • ديوان امرئ القيس اعتنى به عبد الرحمن المصطاوي، دار المعرفة، بيروت –لبنان، الطبعة: الثانية، 1425ه - 2004 م .
    • ديوان أمية بن أبي الصلت جمع وتحقيق ودراسة، صنعه: د. عبد الحفيظ السلطي، المطبعة التعاونية – دمشق، 1974م .
    • ديوان لبيد بن ربيعة العامري، اعتنى به: حمدو طمّاس، دار المعرفة، الطبعة: الأولى، 1425 هـ - 2004 م .
    • ديوان النابغة الشيباني، دار الکتب المصرية بالقاهرة، الطبعة الثالثة : 2000م .
    • رسالة الملائکة، لأبي العلاء المعري، تحقيق: عبد العزيز الميمني، دار النشر: دار الکتب العلمية - بيروت / لبنان، الطبعة: الأولى، - 1424هـ - 2003 م .
    • الزاهر في معاني کلمات الناس، لابن الأنباري، تحقيق: د. حاتم صالح الضامن، مؤسسة الرسالة – بيروت، الطبعة: الأولى، 1412 هـ -1992م.
    • سر صناعة الإعراب، لابن جني، دار الکتب العلمية بيروت-لبنان، الطبعة: الأولي 1421هـ- 2000م .
    • سفر السعادة وسفير الإفادة للسخاوي، حققه وعلق عليه ووضع فهارسه: د. محمد أحمد الدّالي، قدم له: د. شاکر الفحّام، دار صادر– بيروت، الطبعة: الثانية،1415ه، 1995م .
    • الشاهد وأصول النحو في کتاب سيبويه، تأليف: د. خديجة الحديثي، جامعة الکويت، 1394ه، 1974م.
    • شرح الأشموني على ألفية ابن مالک، دار الکتب العلمية بيروت- لبنان، الطبعة: الأولى 1419هـ- 1998م.
    • شرح ابن الناظم على ألفية ابن مالک، تحقيق: محمد باسل عيون السود، دار الکتب العلمية، الطبعة: الأولى، 1420 هـ - 2000 م.
    • شرح التصريف للثمانيني، تحقيق: د. إبراهيم بن سليمان البعيمي، مکتبة الرشد، الطبعة: الأولى، 1419ه، 1999م .
    • شرح تسهيل الفوائد، لابن مالک، تحقيق: د. عبد الرحمن السيد، د. محمد بدوي المختون، هجر للطباعة والنشر والتوزيع والإعلان، الطبعة: الأولى (1410هـ - 1990م).
    • شرح ديوان الزفيان أبي المرقال بن عطاء بن أسيد التميمي، تحقيق: محمد عبد الله الأطرم أصل الکتاب (رسالة ماجستير، جامعة الأزهر، کلية اللغة العربية) 1973، 1974م، جامعة أم القرى، مکة المکرمة، عمادة شئون المکتبات.
    • شرح السنة للبغوي، تحقيق: شعيب الأرنؤوط-محمد زهير الشاويش، المکتب الإسلامي- دمشق، بيروت، الطبعة: الثانية، 1403هـ - 1983م .
    • شرح شافية ابن الحاجب، مع شرح شواهده للعالم الجليل عبد القادر البغدادي صاحب خزانة الأدب ، للرضي، حققهما، وضبط غريبهما : محمد نور الحسن، وآخرون، دار الکتب العلمية بيروت – لبنان ، عام النشر: 1395هـ - 1975م.
    • شرح شافية ابن الحاجب، للرضي ، تحقيق : د. عبد المقصود محمد عبد المقصود (رسالة دکتوراه)، مکتبة الثقافة الدينية، الطبعة: الأولي 1425هـ- 2004م.
    • شرح شذور الذهب في معرفة کلام العرب لابن هشام، تحقيق: عبد الغني الدقر، الشرکة المتحدة للتوزيع – سوريا، (د،ت) .
    • شرح کتاب سيبويه للسيرافي، تحقيق: أحمد حسن مهدلي، علي سيد علي، الناشر: دار الکتب العلمية، بيروت – لبنان، الطبعة: الأولى، 2008 م.
    • شرح المفصل لابن يعيش، قدم له: الدکتور إميل بديع يعقوب، دار الکتب العلمية، بيروت – لبنان، الطبعة: الأولى، 1422 هـ - 2001 م .
    • شرح المقدمة المحسبة لابن بابشاذ، تحقيق: خالد عبد الکريم، المطبعة العصرية،  الطبعة: الأولى، 1977م .
    • شمس العلوم ودواء کلام العرب من الکلوم لنشوان الحميري، تحقيق: د حسين بن عبد الله العمري ، وآخرين، دار الفکر المعاصر (بيروت - لبنان)، دار الفکر (دمشق - سورية)، الطبعة: الأولى، 1420 هـ - 1999 م .
    • الصحاح تاج اللغة وصحاح العربية للجوهري, تحقيق: أحمد عبد الغفور عطار, دار العلم للملايين – بيروت, الطبعة: الرابعة، 1407هـ‍ - 1987م .
    • العدة في إعراب العمدة، لابن فرحون المدني، تحقيق: مکتب الهدى لتحقيق التراث، دار الإمام البخاري- الدوحة، الطبعة: الأولى، بدون .
    • غريب الحديث لأبي عبيد، تحقيق: د. محمد عبد المعيد خان، مطبعة دائرة المعارف العثمانية، حيدر آباد- الدکن، الطبعة: الأولى، 1384هـ - 1964م .
    • الغريبين في القرآن والحديث للهروي، تحقيق ودراسة : أحمد فريد المزيدي، قدم له وراجعه: اد. فتحي حجازي، مکتبة نزار مصطفى الباز – المملکة العربية السعودية، الطبعة: الأولى،1419ه، 1999م.
    • الفائق في غريب الحديث والأثر، للزمخشري، تحقيق: علي محمد البجاوي -محمد أبو الفضل إبراهيم، دار المعرفة – لبنان، الطبعة: الثانية، دون تاريخ .
    • فوائت کتاب سيبويه للسيرافي، تحقيق: د. محمد عبد المطلب البکاء، دار الشئون الثقافية العامة- بغداد، الطبعة الأولى، 2000م .
    • فيض نشر الانشراح من روض طي الاقتراح لابن الطيب الفاسي، تحقيق وشرح: ا.د. محمود يوسف فجّال، دار البحوث للدراسات الإسلامية وإحياء التراث، الإمارات العربية المتحدة- دبي، الطبعة: الأولى،1421ه، 2000م.
    • الکتاب لسيبويه، تحقيق: عبد السلام محمد هارون، مکتبة الخانجي - القاهرة ، الطبعة : الثالثة، 1408 هـ - 1988 م .
    • کتاب العين للخليل، تحقيق: د. مهدي المخزومي، د: إبراهيم السامرائي، دار ومکتبة الهلال .
    • الکناش في فني النحو والصرف، لأبى الفداء صاحب حماه، دراسة وتحقيق: د. رياض بن حسن الخوام، المکتبة العصرية للطباعة والنشر، بيروت – لبنان، 2000م .
    • مجموع أشعار العرب، ديوان رؤبة بن العجاج، اعتنى بتصحيحه وترتيبه: وليم بن الورد البروسي، دار ابن قتيبة للطابعة والنشر والتوزيع- الکويت، 1996م .
    • المحکم والمحيط الأعظم، لابن سيده، تحقيق: عبد الحميد هنداوي، دار الکتب العلمية – بيروت، الطبعة: الأولى، 1421هـ - 2000م .
    • مختار الصحاح لأبي بکر بن عبد القادر الحنفي، تحقيق : يوسف الشيخ محمد، المکتبة العصرية، الدار النموذجية- بيروت، الطبعة: الخامسة،1420هـ -  1999م.
    • المخصص لابن سيده، تحقيق: خليل إبراهم جفال، دار إحياء التراث العربي – بيروت، الطبعة: الأولى، 1417هـ 1996م .
    • المزهر في علوم اللغة وأنواعها، للسيوطي، تحقيق: فؤاد علي منصور، دار الکتب العلمية – بيروت، الطبعة: الأولى، 1418هـ 1998م .
    • المساعد على تسهيل الفوائد لابن عقيل، تحقيق د. محمد کامل برکات، جامعة أم القرى (دار الفکر، دمشق - دار المدني، جدة)،الطبعة: الأولى(1400- 1405ه‍).
    • معجم مقاييس اللغة لأحمد بن فارس، تحقيق: عبد السلام محمد هارون، دار الفکر، عام النشر: 1399هـ - 1979م .
    • المقتضب للمبرد، تحقيق: عبد الخالق عضيمة، عالم الکتب – بيروت . د. ت.
    • الممتع الکبير في التصريف، لابن عصفور، مکتبة لبنان، الطبعة: الأولى 1996م.
    • من أسرار اللغة لبراهيم أنيس، مکتبة الأنجلو المصرية ، الطبعة: الثالثة، 1966م.
    • المنصف لابن جني، شرح کتاب التصريف لأبي عثمان المازني، دار إحياء التراث القديم، الطبعة: الأولى في ذي الحجة سنة 1373هـ - أغسطس سنة 1954م.
    • نتائج الفکر في النَّحو للسُّهَيلي، دار الکتب العلمية، بيروت، الطبعة: الأولى، 1412ه، 1992م.
    • النهاية في غريب الحديث والأثر لابن الأثير، تحقيق: طاهر أحمد الزاوي - محمود محمد الطناحي، المکتبة العلمية - بيروت، 1399هـ - 1979م
     
     
     
     
     
     

     

    ثانيا : المصادر والمراجع باللاتينية:

     

    • 'Awla: Alquran Alkarim.
    • Thania: Alsunat Alnabawiatu.
    • Thalitha: Almatbueati.
    • Al'iibanat Fi Allughat Alearabiat Lsalamt Bin Muslim Aleawtby Alsuhary, Tahqiqu: Da. Eabd Alkarim Khalifat - Du. Nusarit Eabd Alrahman, Wakhrin, Wizarat Alturath Alqawmii Walthaqafat - Masqat - Saltanat Eaman, Altabeatu: Al'uwlaa, 1420 Hi - 1999 M .
    • Abn Jini Alnahwi, Talifu: Da. Fadil Alsaamaraayiy, ('Asil Alkitab Risalat Majistir) Matbaeat Dar Alnadhir- Bibaghdad, 1969m .
    • 'Abniat Al'asma' Wal'afeal Walmasadiri, Liaibn Alqitae Alsaqli, Tahqiq Wadirasatun: Ad. 'Ahmad Muhamad Eabd Aldiym, Dar Alkutub Walwathayiq Alqawmiati- Alqahirati, 1999m .
    • Airtishaf Aldarb Min Kalam Alearab Li'abi Hayan, Tahqiq Washarha: Da. Rajab Euthman Muhamad, Wamurajaeatu: Da. Ramadan Eabd Altawab, Maktabat Alkhanji- Bialqahirati, Altabeatu: Al'uwlaa, 1418h 1998 M.
    • Wairtiqa' Alssiadat Fi Eilm 'Usul Alnahw Li'abi Bakr Alshaawi, Tahqiqu: Da. Eabd Alraaziq Eabd Alrahman Alsaedi, Dar Al'anbari Liltibaeat Walnashri- Aleiraqi- Alramadi, Altabeati: Al'uwlaa, 1411h, 1990m.
    • 'Asas Albalaghat Lilzumakhshari, Tahqiqu: Muhamad Basil Euyun Alsuwdu, Dar Alkutub Aleilmiati, Bayrut - Lubnan, Altabeatu: Al'uwlaa, 1419h - 1998m .
    • 'Asrar Albalaghat Lieabd Alqahir Aljirjani, Qara'ah Waealaq Ealayh : Mahmud Muhamad Shakir, Matbaeat Almadanii - Alqahirat , Dar Almadanii Bijidatin.
    • 'Asrar Alearabiat Lil'anbari, Dar Al'arqam Bin 'Abi Al'arqamu, Altabeatu: Al'uwlaa, 1420hi- 1999m .
    • Al'usul, Litamam Hasan, Alqahirati, Ealm Alkitabi, (Du,Ta)2000m .
    • Al'usul Fi Alnahw Liaibn Alsaraji, Tahqiqu: Eabd Alhusayn Alfatli, Muasasat Alrisalati, Lubnan - Bayrut, Altabeatu: Althaalithati, 1417h 1996m .
    • 'Usul Alnahw Dirasat Fi Fikr Al'anbari, Talifi: Du. Muhamad Salim Salih, Matbaeat Dar Alsalam Liltibaeat Alnashr Waltawzie Waltarjamatu, Altabeati: Al'uwlaa, 1427h, 2006m.
    • 'Usul Alnahw Alearabii, Talifu: Du. Muhamad Khayr Alhulwani, Al'atlasi, Matbaeat 'Iifriqia Alsharqa, Aldaar Albayda'.
    • 'Usul Alnahu1, Kud Almadati: Garb5353, ( Majistir), Talifi: Manahij Jamieat Almadinat Alealamiati, Jamieat Almadinat Alealamia .
    • Aietirad Alnahwiayn Lildalil Aleaqli, Talifu: Du. Muhamad Bin Eabdallah Alsibihin, Jamieat Al'iimam Muhamad Bin Sueud Al'iislamiatu, Almamlakat Alearabiat Alsueudiat- Alrayad, 1426h,2005m.
    • Al'iighrab Fi Jadal Al'iierab Walamae Al'adilat Fi 'Usul Alnahu(Rsaltani), Lil'anbari(T 577h), Qadim Lahuma Waeuni Bitahqiqihima Saeid Al'afghani, Matbaeat Aljamieat Alsuwriati, 1377h - 1957m .
    • 'Alfiat Abn Maliki, Alnaashir: Dar Altaeawun .
    • Alaqtirah Fi 'Usul Alnahw Lilsuyuti, Dabtuh Waealaq Ealayhu:Eabd Alhakim Eatiat, Rajieh Waqadim Liha:Ela' Aldiyn Eatiat, Alnaashir: Dar Albayruti, Dimashqa, Altabeata: Althaaniata,1427h, 2006m
    • Al'iinsaf Fi Masayil Alkhilaf Bayn Alnahwiiyna: Albasariiyn Walkufiiyn Li'abi Albarakat Al'anbari, Almaktabat Aleasriati, Altabeati: Al'uwlaa, 1424hi- 2003m .
    • Al'iidah Fi Sharh Almufasal Liabn Alhajibi, Tahqiqu: 'Adi. 'Iibrahim Muhamad Eabdallah, Dar Saed Aldiyn, Liltibaeat Walnashr Waltawzie, Altabeati: Al'uwlaa, 1425h 2005 M .
    • 'Iidah Alwaqf Waliabtida'i, Liabn Al'anbari, Tahqiqu: Muhyi Aldiyn Eabd Alrahman Ramadan, Matbueat Majmae Allughat Alearabiat - Dimashqa, 1390h, 1971m .
    • Taj Alearus Lilzubidi, Tahqiqu: Majmueat Min Almuhaqiqina, Dar Alhidayati.
    • Altabyin Ean Madhahib Alnahawiiyn Lileakbiri, Tahqiqu: Da. Eabd Alrahman Aleuthaymin, Dar Algharb Al'iislamii, Altabeati: Al'uwlaa, 1406h, 1986 .
    • Tahsil Eayn Aldhahab Min Maedin Jawahir Al'adab Fi Eilm Mujazat Alearab Lil'aelam Alshantimri, Haqaqah Waealaq Ealayhi: Du. Zuhayr Eabd Almuhsin Sultan, Muasasat Alrisalati, Altabeata: Althaaniatu, 1415h, 1994m.
    • Tadakhul Al'usul Allughawiat Wa'atharuh Fi Bina' Almuejam, Talifu: Eabd Alrazaaq Bin Faraj Alsaaeidi, Eimadat Albahth Alealmii, Aljamieat Al'iislamiat Bialmadinat Almunawarati, Almamlakat Alearabiat Alsaeudiati, Altabeati: Al'uwlaa, 1422h/2002m .
    • Altadhyil Waltakmil Fi Sharh Kitab Altashil Li'abi Hayan, Tahqiqu: 'Adi. Hasan Hindawi, Dar Alqalam Dimashqa.
    • Altaerifat Liljirjani, Dabtuh Wasahahah Jamaeat Min Aleulama' Bi'iishraf Alnaashir, Dar Alkutub Aleilmiati, Bayrut - Lubnan, Altabeati: Al'uwlaa, 1403h -1983m .
    • Altaeliqat Ealaa Kitab Sibwihi, Li'abi Eali Alfarisi, Tahqiqu: D. Eawad Bin Hamd Alqawzi, Altabeatu: Al'uwlaa, 1410h, 1990m .
    • Altakmilat Waldhayl Walsilat Likitab Taj Allughat Wasihah Alearabiat Lilsaghani, Tahqiqu: Eabd Alealim Aldahawi, Wakhrin, Warajieaha: Eabd Alhamid Hasan, Wakhrin, Matbaeat Dar Alkutub- Alqahirati, 1391h,1970m.
    • Tamhid Alqawaeid Bisharh Tashil Alfawayid Linazir Aljayshi, Dirasat Watahqiq 'A. Da: Eali Muhamad Fakhar, Wakhrin, Dar Alsalam Liltibaeat Walnashr Waltawzie Waltarjamati, Alqahirat - Jumhuriat Misr Alearabiat, Altabeatu: Al'uwlaa, 1428 Hu.
    • Tahdhib Allughati, Lil'azhari, Tahqiqu: Muhamad Eawad Mureibi, Dar 'Iihya' Alturath Alearabii - Bayrut, Altabeatu: Al'uwlaa, 2001m .
    • Jamharat Allughat Liabn Dirid, Tahqiqu: Ramzi Munir Baelabaki, Dar Aleilm Lilmalayin - Bayruta, Altabeatu: Al'uwlaa, 1987m .
    • Alhujat Lilquraa' Alsabeati, Li'abi Eali Alfarisi, Tahqiqu: Badr Aldiyn Qahwaji - Bashir Juyjabi, Rajaeh Wadaqaqahu: Eabd Aleaziz Rabaah - 'Ahmad Yusif Aldaqaaqi, Dar Almamun Lilturath - Dimashq / Bayrut, Altabeata: Althaaniatu, 1413 Hi - 1993m .
    • Alkhasayis Liaibn Jini, Alhayyat Almisriat Aleamat Lilkitab Altabeati: Alraabieat Da.T .
    • Diwan Al'aeshi Sharhuh Waqadam Lahu: Mahdi Muhamad Nasir Aldiyn, Dar Alkutub Aleilmiati, Bayrut, Altabeata: Al'uwlaa, 1407h 1987m .
    • Diwan Aimri Alqays Aietanaa Bih Eabd Alrahman Almistawi, Dar Almaerifati, Bayrut -Lubnan, Altabeata: Althaaniati, 1425h - 2004 M .
    • Diwan 'Umiat Bin 'Abi Alsalt Jame Watahqiq Wadirasatu, Saneiha: Du. Eabd Alhafiz Alsulti, Almatbaeat Altaeawuniat - Dimashqa, 1974m .
    • Diwan Labid Bin Rabieat Aleamirii, Aetanaa Bihi: Hamdu Tmmas, Dar Almaerifati, Altabeati: Al'uwlaa, 1425 Hi - 2004 M .
    • Diwan Alnaabighat Alshaybani, Dar Alkutub Almisriat Bialqahirati, Altabeat Althaalithat : 2000m .
    • Risalat Almalayikati, Li'abi Aleala' Almaeari, Tahqiqu: Eabd Aleaziz Almimanii, Dar Alnashri: Dar Alkutub Aleilmiat - Bayrut / Lubnan, Altabeatu: Al'uwlaa, - 1424h - 2003 M .
    • Alzaahir Fi Maeani Kalimat Alnaasi, Liaibn Al'anbari, Tahqiqu: Du. Hatim Salih Aldaamin, Muasasat Alrisalat - Bayrut, Altabeatu: Al'uwlaa, 1412 Ha -1992m.
    • Sr Sinaeat Al'iierabi, Liabn Jini, Dar Alkutub Aleilmiat Bayrut-Lubnan, Altabeati: Al'awali 1421hi- 2000m .
    • Sfar Alsaeadat Wasafir Al'iifadat Lilsakhawi, Haqaqah Waealaq Ealayh Wawadae Faharisaha: Du. Muhamad 'Ahmad Alddaly, Qadim Lah: D. Shakir Alfhham, Dar Sadir- Bayrut, Altabeata: Althaaniata,1415h, 1995m .
    • Alshaahid Wa'usul Alnahw Fi Kitab Sibwyhi, Talifu: Du. Khadijat Alhadithi, Jamieat Alkuayti, 1394h, 1974m.
    • Sharah Al'ashmuni Ealaa 'Alfiat Abn Malki, Dar Alkutub Aleilmiat Bayrut- Lubnan, Altabeati: Al'uwlaa 1419hi- 1998m.
    • Sharah Abn Alnaazim Ealaa 'Alfiat Abn Malk, Tahqiqa: Muhamad Basil Euyun Alsuwdu, Dar Alkutub Aleilmiati, Altabeati: Al'uwlaa, 1420 Hi - 2000 Mi.
    • Sharh Altasrif Lilthamanini, Tahqiqu: Du. 'Iibrahim Bin Sulayman Albaeimi, Maktabat Alrushdi, Altabeatu: Al'uwlaa, 1419hi, 1999m .
    • Sharh Tashil Alfawayidi, Liaibn Malk, Tahqiqu: Da. Eabd Alrahman Alsayida, Du. Muhamad Badawi Almakhtuni, Hajr Liltibaeat Walnashr Waltawzie Wal'iielani, Altabeati: Al'uwlaa (1410h - 1990ma).
    • Sharah Diwan Alzifyan 'Abi Almirqal Bin Eata' Bin 'Asid Altamimi, Tahqiqu: Muhamad Eabd Allah Al'atram 'Asl Alkitab (Risalat Majstir, Jamieat Al'azhar, Kullyat Allughat Alearabiati) 1973, 1974m, Jamieat 'Umm Alquraa, Makat Almukaramati, Eimadat Shiuwn Almaktabati.
    • Sharh Alsunat Lilbghuay, Tahqiqu: Shueayb Al'arnawuwta-Muhamad Zuhayr Alshaawish, Almaktab Al'iislamia- Dimashqa, Bayruta, Altabeatu: Althaaniatu, 1403h - 1983m .
    • Sharh Shafiat Aibn Alhajibi, Mae Sharh Shawahidih Lilealam Aljalil Eabd Alqadir Albaghdadi Sahib Khizanat Al'adab , Lilradi, Haqaqahuma, Wadabt Gharibihima : Muhamad Nur Alhasan, Wakhrun, Dar Alkutub Aleilmiat Bayrut - Lubnan , Eam Alnashr: 1395h - 1975m.
    • Sharh Shafiat Aibn Alhajibi, Lilradii , Tahqiq : Du. Eabd Almaqsud Muhamad Eabd Almaqsud (Risalat Dukturah), Maktabat Althaqafat Aldiyniati, Altabeatu: Al'awali 1425hi- 2004m.
    • Sharh Shudhur Aldhahab Fi Maerifat Kalam Alearab Liabn Hishami, Tahqiqu: Eabd Alghani Alduqaru, Alsharikat Almutahidat Liltawzie - Surya, (D,T) .
    • Sharh Kitab Sibwih Lilsiyrafi, Tahqiqu: 'Ahmad Hasan Mahdili, Eali Sayid Eulay, Alnaashir: Dar Alkutub Aleilmiati, Bayrut - Lubnan, Altabeatu: Al'uwlaa, 2008 Ma.
    • Sharah Almufasal Liaibn Yaeishi, Qadim Lahu: Alduktur 'Iimil Badie Yaequba, Dar Alkutub Aleilmiati, Bayrut - Lubnan, Altabeata: Al'uwlaa, 1422 Hi - 2001 M .
    • Sharh Almuqadimat Almuhasabat Liabn Babshadh, Tahqiqu: Khalid Eabd Alkarim, Almatbaeat Aleasriati, Altabeatu: Al'uwlaa, 1977m .
    • Shams Aleulum Wadawa' Kalam Alearab Min Alkulum Linshwan Alhimiri, Tahqiqu: D Husayn Bin Eabd Allah Aleumari , Wakhrin, Dar Alfikr Almueasir (Bayrut - Lubnanu), Dar Alfikr (Dimashq - Suriata), Altabeatu: Al'uwlaa, 1420 Hi - 1999 M .
    • Alsihah Taj Allughat Wasihah Alearabiat Liljawhari, Tahqiqu: 'Ahmad Eabd Alghafur Eatara, Dar Aleilm Lilmalayin - Bayrut, Altabeati: Alraabieati, 1407hi‍ - 1987m .
    • Aleudat Fi 'Iierab Aleumdati, Liaibn Farhun Almadani, Tahqiqu: Maktab Alhudaa Litahqiq Altarathu, Dar Al'iimam Albukhari- Aldawhatu, Altabeatu: Al'uwlaa, Bidun .
    • Gharib Alhadith Li'abi Eubayd, Tahqiqu: Du. Muhamad Eabd Almueid Khan, Matbaeat Dayirat Almaearif Aleuthmaniati, Haydar Abad- Aldakn, Altabeatu: Al'uwlaa, 1384h - 1964m .
    • Algharibin Fi Alquran Walhadith Lilharawi, Tahqiq Wadirasat : 'Ahmad Farid Almazidi, Qadam Lah Warajieaha: Ada. Fathi Hijazi, Maktabat Nizar Mustafaa Albaz - Almamlakat Alearabiat Alsaeudiata, Altabeata: Al'uwlaa,1419h, 1999m.
    • Alfayiq Fi Gharayb Alhadith Wal'athra, Lilzamakhshari, Tahqiqu: Eali Muhamad Albijawi -Muhamad 'Abu Alfadl 'Iibrahim, Dar Almaerifat - Lubnan, Altabeata: Althaaniati, Dun Tarikh .
    • Fuayit Kitab Sibwih Lilsiyrafi, Tahqiqu: Du. Muhamad Eabd Almutalib Albaka', Dar Alshuyuwn Althaqafiat Aleamati- Baghdad, Altabeat Al'uwlaa, 2000m .
    • Fyd Nashr Alainshirah Min Rawd Tayi Alaiqtirah Liaibn Altayib Alfasi, Tahqiq Washarha: A.D. Mahmud Yusif Fjjal, Dar Albuhuth Lildirasat Al'iislamiat Wa'iihya' Altarathi, Al'iimarat Alearabiat Almutahidati- Dabi, Altabeata: Al'uwlaa,1421h, 2000m.
    • Alkitab Lisibuyhi, Tahqiqu: Eabd Alsalam Muhamad Harun, Maktabat Alkhaniji - Alqahirat , Altabeat : Althaalithatu, 1408 Hi - 1988 M .
    • Ktab Aleayn Lilkhalil, Tahqiqu: Du. Mahdii Almakhzumi, Du: 'Iibrahim Alsaamaraayiy, Dar Wamaktabat Alhilal .
    • Alkinash Fi Faniy Alnahw Walsarfa, Li'abaa Alfida' Sahib Hamah, Dirasat Watahqiqu: D. Riad Bin Hasan Alkhawami, Almaktabat Aleasriat Liltibaeat Walnushri, Bayrut - Lubnan, 2000m .
    • Majmue 'Ashear Alearabi, Diwan Rubat Bin Aleajaji, Aetanaa Bitashihih Watartibihi: Wilyam Bin Alward Alburusii, Dar Abn Qutaybat Liltaabieat Walnashr Waltawziei- Alkuayti, 1996m .
    • Almuhkam Walmuhit Al'aezamu, Liabn Siidh, Tahqiqu: Eabd Alhamid Hindawiin, Dar Alkutub Aleilmiat - Bayrut, Altabeatu: Al'uwlaa, 1421h - 2000m .
    • Mukhtar Alsihah Li'abi Bakr Bin Eabd Alqadir Alhanafii, Tahqiq : Yusif Alshaykh Muhamad, Almaktabat Aleasriati, Aldaar Alnamudhajiatu- Bayrut, Altabeatu: Alkhamisati,1420h - 1999m.
    • Almukhasas Liaibn Sayidh, Tahqiqu: Khalil 'Iibrahum Jafal, Dar 'Iihya' Alturath Alearabii - Bayrut, Altabeata: Al'uwlaa, 1417h 1996m . 

     

     

     

     

     

    • 'awla: alquran alkarim.
    • thania: alsunat alnabawiatu.
    • thalitha: almatbueati.
    • al'iibanat fi allughat alearabiat lsalamt bin muslim aleawtby alsuhary, tahqiqu: da. eabd alkarim khalifat - du. nusarit eabd alrahman, wakhrin, wizarat alturath alqawmii walthaqafat - masqat - saltanat eaman, altabeatu: al'uwlaa, 1420 hi - 1999 m .
    • abn jini alnahwi, talifu: da. fadil alsaamaraayiy, ('asil alkitab risalat majistir) matbaeat dar alnadhir- bibaghdad, 1969m .
    • 'abniat al'asma' wal'afeal walmasadiri, liaibn alqitae alsaqli, tahqiq wadirasatun: ad. 'ahmad muhamad eabd aldiym, dar alkutub walwathayiq alqawmiati- alqahirati, 1999m .
    • airtishaf aldarb min kalam alearab li'abi hayan, tahqiq washarha: da. rajab euthman muhamad, wamurajaeatu: da. ramadan eabd altawab, maktabat alkhanji- bialqahirati, altabeatu: al'uwlaa, 1418h 1998 m.
    • wairtiqa' alssiadat fi eilm 'usul alnahw li'abi bakr alshaawi, tahqiqu: da. eabd alraaziq eabd alrahman alsaedi, dar al'anbari liltibaeat walnashri- aleiraqi- alramadi, altabeati: al'uwlaa, 1411h, 1990m.
    • 'asas albalaghat lilzumakhshari, tahqiqu: muhamad basil euyun alsuwdu, dar alkutub aleilmiati, bayrut - lubnan, altabeatu: al'uwlaa, 1419h - 1998m .
    • 'asrar albalaghat lieabd alqahir aljirjani, qara'ah waealaq ealayh : mahmud muhamad shakir, matbaeat almadanii - alqahirat , dar almadanii bijidatin.
    • 'asrar alearabiat lil'anbari, dar al'arqam bin 'abi al'arqamu, altabeatu: al'uwlaa, 1420hi- 1999m .
    • al'usul, litamam hasan, alqahirati, ealm alkitabi, (du,ta)2000m .
    • al'usul fi alnahw liaibn alsaraji, tahqiqu: eabd alhusayn alfatli, muasasat alrisalati, lubnan - bayrut, altabeatu: althaalithati, 1417h 1996m .
    • 'usul alnahw dirasat fi fikr al'anbari, talifi: du. muhamad salim salih, matbaeat dar alsalam liltibaeat alnashr waltawzie waltarjamatu, altabeati: al'uwlaa, 1427h, 2006m.
    • 'usul alnahw alearabii, talifu: du. muhamad khayr alhulwani, al'atlasi, matbaeat 'iifriqia alsharqa, aldaar albayda'.
    • 'usul alnahu1, kud almadati: GARB5353, ( majistir), talifi: manahij jamieat almadinat alealamiati, jamieat almadinat alealamia .
    • aietirad alnahwiayn lildalil aleaqli, talifu: du. muhamad bin eabdallah alsibihin, jamieat al'iimam muhamad bin sueud al'iislamiatu, almamlakat alearabiat alsueudiat- alrayad, 1426h,2005m.
    • al'iighrab fi jadal al'iierab walamae al'adilat fi 'usul alnahu(rsaltani), lil'anbari(t 577h), qadim lahuma waeuni bitahqiqihima saeid al'afghani, matbaeat aljamieat alsuwriati, 1377h - 1957m .
    • 'alfiat abn maliki, alnaashir: dar altaeawun .
    • alaqtirah fi 'usul alnahw lilsuyuti, dabtuh waealaq ealayhu:eabd alhakim eatiat, rajieh waqadim liha:ela' aldiyn eatiat, alnaashir: dar albayruti, dimashqa, altabeata: althaaniata,1427h, 2006m
    • al'iinsaf fi masayil alkhilaf bayn alnahwiiyna: albasariiyn walkufiiyn li'abi albarakat al'anbari, almaktabat aleasriati, altabeati: al'uwlaa, 1424hi- 2003m .
    • al'iidah fi sharh almufasal liabn alhajibi, tahqiqu: 'adi. 'iibrahim muhamad eabdallah, dar saed aldiyn, liltibaeat walnashr waltawzie, altabeati: al'uwlaa, 1425h 2005 m .
    • 'iidah alwaqf waliabtida'i, liabn al'anbari, tahqiqu: muhyi aldiyn eabd alrahman ramadan, matbueat majmae allughat alearabiat - dimashqa, 1390h, 1971m .
    • taj alearus lilzubidi, tahqiqu: majmueat min almuhaqiqina, dar alhidayati.
    • altabyin ean madhahib alnahawiiyn lileakbiri, tahqiqu: da. eabd alrahman aleuthaymin, dar algharb al'iislamii, altabeati: al'uwlaa, 1406h, 1986 .
    • tahsil eayn aldhahab min maedin jawahir al'adab fi eilm mujazat alearab lil'aelam alshantimri, haqaqah waealaq ealayhi: du. zuhayr eabd almuhsin sultan, muasasat alrisalati, altabeata: althaaniatu, 1415h, 1994m.
    • tadakhul al'usul allughawiat wa'atharuh fi bina' almuejam, talifu: eabd alrazaaq bin faraj alsaaeidi, eimadat albahth alealmii, aljamieat al'iislamiat bialmadinat almunawarati, almamlakat alearabiat alsaeudiati, altabeati: al'uwlaa, 1422h/2002m .
    • altadhyil waltakmil fi sharh kitab altashil li'abi hayan, tahqiqu: 'adi. hasan hindawi, dar alqalam dimashqa.
    • altaerifat liljirjani, dabtuh wasahahah jamaeat min aleulama' bi'iishraf alnaashir, dar alkutub aleilmiati, bayrut - lubnan, altabeati: al'uwlaa, 1403h -1983m .
    • altaeliqat ealaa kitab sibwihi, li'abi eali alfarisi, tahqiqu: d. eawad bin hamd alqawzi, altabeatu: al'uwlaa, 1410h, 1990m .
    • altakmilat waldhayl walsilat likitab taj allughat wasihah alearabiat lilsaghani, tahqiqu: eabd alealim aldahawi, wakhrin, warajieaha: eabd alhamid hasan, wakhrin, matbaeat dar alkutub- alqahirati, 1391h,1970m.
    • tamhid alqawaeid bisharh tashil alfawayid linazir aljayshi, dirasat watahqiq 'a. da: eali muhamad fakhar, wakhrin, dar alsalam liltibaeat walnashr waltawzie waltarjamati, alqahirat - jumhuriat misr alearabiat, altabeatu: al'uwlaa, 1428 hu.
    • tahdhib allughati, lil'azhari, tahqiqu: muhamad eawad mureibi, dar 'iihya' alturath alearabii - bayrut, altabeatu: al'uwlaa, 2001m .
    • jamharat allughat liabn dirid, tahqiqu: ramzi munir baelabaki, dar aleilm lilmalayin - bayruta, altabeatu: al'uwlaa, 1987m .
    • alhujat lilquraa' alsabeati, li'abi eali alfarisi, tahqiqu: badr aldiyn qahwaji - bashir juyjabi, rajaeh wadaqaqahu: eabd aleaziz rabaah - 'ahmad yusif aldaqaaqi, dar almamun lilturath - dimashq / bayrut, altabeata: althaaniatu, 1413 hi - 1993m .
    • alkhasayis liaibn jini, alhayyat almisriat aleamat lilkitab altabeati: alraabieat da.t .
    • diwan al'aeshi sharhuh waqadam lahu: mahdi muhamad nasir aldiyn, dar alkutub aleilmiati, bayrut, altabeata: al'uwlaa, 1407h 1987m .
    • diwan aimri alqays aietanaa bih eabd alrahman almistawi, dar almaerifati, bayrut -lubnan, altabeata: althaaniati, 1425h - 2004 m .
    • diwan 'umiat bin 'abi alsalt jame watahqiq wadirasatu, saneiha: du. eabd alhafiz alsulti, almatbaeat altaeawuniat - dimashqa, 1974m .
    • diwan labid bin rabieat aleamirii, aetanaa bihi: hamdu tmmas, dar almaerifati, altabeati: al'uwlaa, 1425 hi - 2004 m .
    • diwan alnaabighat alshaybani, dar alkutub almisriat bialqahirati, altabeat althaalithat : 2000m .
    • risalat almalayikati, li'abi aleala' almaeari, tahqiqu: eabd aleaziz almimanii, dar alnashri: dar alkutub aleilmiat - bayrut / lubnan, altabeatu: al'uwlaa, - 1424h - 2003 m .
    • alzaahir fi maeani kalimat alnaasi, liaibn al'anbari, tahqiqu: du. hatim salih aldaamin, muasasat alrisalat - bayrut, altabeatu: al'uwlaa, 1412 ha -1992m.
    • sr sinaeat al'iierabi, liabn jini, dar alkutub aleilmiat bayrut-lubnan, altabeati: al'awali 1421hi- 2000m .
    • sfar alsaeadat wasafir al'iifadat lilsakhawi, haqaqah waealaq ealayh wawadae faharisaha: du. muhamad 'ahmad alddaly, qadim lah: d. shakir alfhham, dar sadir- bayrut, altabeata: althaaniata,1415h, 1995m .
    • alshaahid wa'usul alnahw fi kitab sibwyhi, talifu: du. khadijat alhadithi, jamieat alkuayti, 1394h, 1974m.
    • sharah al'ashmuni ealaa 'alfiat abn malki, dar alkutub aleilmiat bayrut- lubnan, altabeati: al'uwlaa 1419hi- 1998m.
    • sharah abn alnaazim ealaa 'alfiat abn malk, tahqiqa: muhamad basil euyun alsuwdu, dar alkutub aleilmiati, altabeati: al'uwlaa, 1420 hi - 2000 mi.
    • sharh altasrif lilthamanini, tahqiqu: du. 'iibrahim bin sulayman albaeimi, maktabat alrushdi, altabeatu: al'uwlaa, 1419hi, 1999m .
    • sharh tashil alfawayidi, liaibn malk, tahqiqu: da. eabd alrahman alsayida, du. muhamad badawi almakhtuni, hajr liltibaeat walnashr waltawzie wal'iielani, altabeati: al'uwlaa (1410h - 1990ma).
    • sharah diwan alzifyan 'abi almirqal bin eata' bin 'asid altamimi, tahqiqu: muhamad eabd allah al'atram 'asl alkitab (risalat majstir, jamieat al'azhar, kullyat allughat alearabiati) 1973, 1974m, jamieat 'umm alquraa, makat almukaramati, eimadat shiuwn almaktabati.
    • sharh alsunat lilbghuay, tahqiqu: shueayb al'arnawuwta-muhamad zuhayr alshaawish, almaktab al'iislamia- dimashqa, bayruta, altabeatu: althaaniatu, 1403h - 1983m .
    • sharh shafiat aibn alhajibi, mae sharh shawahidih lilealam aljalil eabd alqadir albaghdadi sahib khizanat al'adab , lilradi, haqaqahuma, wadabt gharibihima : muhamad nur alhasan, wakhrun, dar alkutub aleilmiat bayrut - lubnan , eam alnashr: 1395h - 1975m.
    • sharh shafiat aibn alhajibi, lilradii , tahqiq : du. eabd almaqsud muhamad eabd almaqsud (risalat dukturah), maktabat althaqafat aldiyniati, altabeatu: al'awali 1425hi- 2004m.
    • sharh shudhur aldhahab fi maerifat kalam alearab liabn hishami, tahqiqu: eabd alghani alduqaru, alsharikat almutahidat liltawzie - surya, (d,t) .
    • sharh kitab sibwih lilsiyrafi, tahqiqu: 'ahmad hasan mahdili, eali sayid eulay, alnaashir: dar alkutub aleilmiati, bayrut - lubnan, altabeatu: al'uwlaa, 2008 ma.
    • sharah almufasal liaibn yaeishi, qadim lahu: alduktur 'iimil badie yaequba, dar alkutub aleilmiati, bayrut - lubnan, altabeata: al'uwlaa, 1422 hi - 2001 m .
    • sharh almuqadimat almuhasabat liabn babshadh, tahqiqu: khalid eabd alkarim, almatbaeat aleasriati, altabeatu: al'uwlaa, 1977m .
    • shams aleulum wadawa' kalam alearab min alkulum linshwan alhimiri, tahqiqu: d husayn bin eabd allah aleumari , wakhrin, dar alfikr almueasir (bayrut - lubnanu), dar alfikr (dimashq - suriata), altabeatu: al'uwlaa, 1420 hi - 1999 m .
    • alsihah taj allughat wasihah alearabiat liljawhari, tahqiqu: 'ahmad eabd alghafur eatara, dar aleilm lilmalayin - bayrut, altabeati: alraabieati, 1407hi‍ - 1987m .
    • aleudat fi 'iierab aleumdati, liaibn farhun almadani, tahqiqu: maktab alhudaa litahqiq altarathu, dar al'iimam albukhari- aldawhatu, altabeatu: al'uwlaa, bidun .
    • gharib alhadith li'abi eubayd, tahqiqu: du. muhamad eabd almueid khan, matbaeat dayirat almaearif aleuthmaniati, haydar abad- aldakn, altabeatu: al'uwlaa, 1384h - 1964m .
    • algharibin fi alquran walhadith lilharawi, tahqiq wadirasat : 'ahmad farid almazidi, qadam lah warajieaha: ada. fathi hijazi, maktabat nizar mustafaa albaz - almamlakat alearabiat alsaeudiata, altabeata: al'uwlaa,1419h, 1999m.
    • alfayiq fi gharayb alhadith wal'athra, lilzamakhshari, tahqiqu: eali muhamad albijawi -muhamad 'abu alfadl 'iibrahim, dar almaerifat - lubnan, altabeata: althaaniati, dun tarikh .
    • fuayit kitab sibwih lilsiyrafi, tahqiqu: du. muhamad eabd almutalib albaka', dar alshuyuwn althaqafiat aleamati- baghdad, altabeat al'uwlaa, 2000m .
    • fyd nashr alainshirah min rawd tayi alaiqtirah liaibn altayib alfasi, tahqiq washarha: a.d. mahmud yusif fjjal, dar albuhuth lildirasat al'iislamiat wa'iihya' altarathi, al'iimarat alearabiat almutahidati- dabi, altabeata: al'uwlaa,1421h, 2000m.
    • alkitab lisibuyhi, tahqiqu: eabd alsalam muhamad harun, maktabat alkhaniji - alqahirat , altabeat : althaalithatu, 1408 hi - 1988 m .
    • ktab aleayn lilkhalil, tahqiqu: du. mahdii almakhzumi, du: 'iibrahim alsaamaraayiy, dar wamaktabat alhilal .
    • alkinash fi faniy alnahw walsarfa, li'abaa alfida' sahib hamah, dirasat watahqiqu: d. riad bin hasan alkhawami, almaktabat aleasriat liltibaeat walnushri, bayrut - lubnan, 2000m .
    • majmue 'ashear alearabi, diwan rubat bin aleajaji, aetanaa bitashihih watartibihi: wilyam bin alward alburusii, dar abn qutaybat liltaabieat walnashr waltawziei- alkuayti, 1996m .
    • almuhkam walmuhit al'aezamu, liabn siidh, tahqiqu: eabd alhamid hindawiin, dar alkutub aleilmiat - bayrut, altabeatu: al'uwlaa, 1421h - 2000m .
    • mukhtar alsihah li'abi bakr bin eabd alqadir alhanafii, tahqiq : yusif alshaykh muhamad, almaktabat aleasriati, aldaar alnamudhajiatu- bayrut, altabeatu: alkhamisati,1420h - 1999m.
    • almukhasas liaibn sayidh, tahqiqu: khalil 'iibrahum jafal, dar 'iihya' alturath alearabii - bayrut, altabeata: al'uwlaa, 1417h 1996m .